Impurtont ei sulettamein co ei tuna

Il magazin fa onur a Gion Antoni Derungs cun texts tudestgs e rumantschs. Vegnì a savai dapli sur da l'ovra e la persuna da Gion Antoni Derungs.

Cun fermas ragischs

Gion Antoni Derungs è naschì ils 6 da settember 1935 a Vella. Ses bab Wolfgang, in magister secundar ed organist, è mort cur che Gion Antoni aveva strusch dus onns. Sia mamma Heinrica, la sora dal cumponist Duri Sialm, è restada enavos cun Gion Antoni e sia sora Maria Margrita. Gion Antoni ha frequentà il gimnasi a Mustér e suenter studegià musica a Turitg.

Dal 1960-62 ha'l lavurà sco musicist a Lichtensteig en il Toggenburg. Là ha'l er emprendì d'enconuscher Susi Dicht, sia dunna. Els han midà chasa a Cuira, nua ch'el ha dà scola en il Seminari da magisters grischun dal 1962-1999.

In musicist multifar

Gion Antoni Derungs è stà magister, pianist ed organist, dirigent e cumponist – cun engaschi, perfecziun e plaschair. Cun il fieu da l'entusiassem ha quest um fin, profund, plain umur e cun in grond cor savì animar e stimular. El è stà in maister sin l'orgla ch'el ha sunà durant passa 40 onns en la catedrala da Cuira ed en autras baselgias. El ha dirigì ils chors rumantschs da Cuira «Rezia» ed «Alpina» ed ha fundà e dirigì durant blers onns il «Quartet Grischun», in quartet che s'occupava surtut dal chant contemporan. Ma sia gronda passiun è stada la cumposiziun.

«Cun il fieu da l'entusiassem ha quest um fin,
profund, plain umur e cun in grond cor savì animar e stimular.»

Arnold Spescha

In cumponist da clamada

Forsa è la mort prematura da ses bab stada ina raschun, pertge ch'el ha stgaffì uschè bleras ovras, tranter auter cun il tema da la mort, e pertge ch'el ha lavurà senza remischun, cun disciplina, independent e cun ina consequenza estetica impressiunanta. El n'ha betg spetgà sin il success immediat. Er el ha gì models, ma el ha tschertgà e chattà ses stil, sia lingua musicala tut persunala. El ha prendì la via da quel che metta paisa sin l'individualitad e la qualitad. Sia ovra cumpiglia sur 400 cumposiziuns da bunamain mintga gener, da la chanzun «simpla» fin a la sinfonia e l'opera.

La chanzun populara tradiziunala rumantscha ed il chant da baselgia

La chanzun populara tradiziunala rumantscha ha inspirà ed influenzà Gion Antoni Derungs fermamain, tant la chanzun profana sco er la sacrala. Da la vita culturala e religiusa fitg ritga da Vella ha el survegnì emprims impuls. El ha instrumentà chanzuns popularas tradiziunalas, ha elavurà melodias, motivs e temas, ha creà cun quest material prezius novas ovras.

Intginas da sias megleras cumposiziuns èn inspiradas dal chant da baselgia, dal chant gregorian e da las chanzuns sacralas da la «Consolaziun». Quai è in ulteriur exempel per sias ragischs che han gidà a stgaffir in'ovra multifara e qualitativa, enconuschenta sur ils cunfins dal Grischun e da la Svizra ora e renconuschida cun numerus premis.

Operas e sinfonias

Gion Antoni Derungs ha gì la capacitad e la perseveranza da crear ovras da gronda dimensiun. L'opera «Il cerchel magic» tenor il libret da Lothar Deplazes è l'emprima opera rumantscha. Ulteriuras suondan, trais da quellas entaifer il festival cultural «Origen» da Giovanni Netzer. Gion Antoni Derungs ha gì ina gronda predilecziun per la dramatica, per la cumbinaziun da pled, musica ed inscenaziun. Sias ses operas èn er impurtantas per l'identitad dals Rumantschs. Betg d'emblidar l'ovra «Henry Dunant – ein dramatisches Menschenleben» cun in text da l'anteriur cusseglier federal Hans-Rudolf Merz. Il dirigent Mario Schwarz ha interpretà bleras ovras da Derungs ed ha er preschentà quest melodrama a Heiden, Genevra, Sarajevo e Moscau.

Musica cun atmosfera, esprit e plasticitad

Quai che fascinescha a mai il pli fitg è l'atmosfera che regna en sias ovras. Jau pens p.ex. a la musica per il ballet dramatic «Sontga Margriata» cun in caracter sensibel e sensual, ina musica che creescha atmosfera ed evochescha la magia particulara da questa legenda. Derungs ha instrumentà cun il penel d'in pictur artist. El era in maister da l'instrumentaziun.

Sia musica haja bler esprit, di il dirigent Simon Camartin, che ha preschentà numerusas ovras da Derungs entaifer il festival da musica «Menhir» ed en concerts sin l’entir mund.

Las pli grondas cumposiziuns, surtut las sinfonias, èn d'ina plasticitad extraordinaria: parts pli liricas e filigranas alterneschan cun passaschas plain forza. Gion Antoni Derungs era in maister da la colur dal tun, dals maletgs, da l'elavuraziun da motivs e temas, da l'entaisser, cumprimer e rinforzar. En sias diesch sinfonias ha el mess tut ses esser, ses sentir e pensar.

«Jeder Mensch muss einmal Abschied nehmen.
Und wir alle sind uns dessen bewusst.
Manchmal ergreift mich ein beklemmendes Gefühl,
ja beinahe eine tiefe Angst vor diesem Übergang, vor diesem Weggehen.»

Gion Antoni Derungs

Ses testament musical

La 8avla sinfonia cun il titel «Sein – Vergehen» è vegnida preschentada l'emprima giada l'onn 2010 per ses 75avel anniversari sut la batgetta da Simon Camartin en la baselgia da S. Martin a Cuira. Il cumponist numna l'emprima part «angusto» e scriva: «Jeder Mensch muss einmal Abschied nehmen. Und wir alle sind uns dessen bewusst. Manchmal ergreift mich ein beklemmendes Gefühl, ja beinahe eine tiefe Angst vor diesem Übergang, vor diesem Weggehen.» En la segunda part, «mistico», cun motivs da la «Canzun da Sontga Margriata», descriva il cumponist forzas misticas e misteriusas che fan part da mintga esser. En la terza part, «festivo», entaissa el motivs dal Te Deum, «Tei nies ver Diu», e creescha uschia in Grandioso sublim. Cun ses pleds: «Es ist ein grosses Ritual, ein Gotteslob und Dank dafür, dass auch ich diesem Kreis ‹Sein und Vergehen› angehöre.»